At Eternity’s Gate (2019) is een film over het leven van Vincent Van Gogh (1853 – 1890). De film toont scènes uit de periode dat de schilder in Parijs, Arles en Auvers-sur-Oise woonde en werkte.
Ik bezoek de film in Lumière (Maastricht) samen met Maria. Zij werkt in de psychiatrische hulpverlening. Zelf geef ik rondleidingen in het Van Gogh Museum in Amsterdam. Na afloop delen Maria en ik onze perspectieven op de film.
Kwetsbaarheid
De film schetst een integer portret van Vincent van Gogh. De acteur Willem Dafoe vertolkt de rol van de kunstenaar overtuigend. Niet alleen met woorden, nog meer met zijn lichaamshouding, mimiek en heldere ogen. De acteur draagt het rijke gevoelsleven uit van de kunstenaar.
Dafoe speelt de kwetsbaarheid van Vincent geloofwaardig. Die kwetsbaarheid is voor ons voelbaar – daar zijn we het direct over eens. Die gevoeligheid schuilt in de soms verwarde, soms euforische blik van Dafoe. Het uit zich ook in de manier waarop Vincent reageert op zijn omgeving. Meningen van buitenstaanders die hem benaderen vanuit onbegrip, raken de kunstenaar diep. En hoewel Vincent gelooft in zijn missie als vooruitstrevend schilder – in de film zegt hij “misschien schilder ik wel voor mensen in de toekomst” – twijfelt hij aan zichzelf. Zijn geliefde jongere broer Theo kan hem niet overtuigen van de kwaliteit van zijn werk.
Theo
Maria kent Theo nog niet, dus ik geef haar een crash course. Theo zorgt voor zijn oudere broer. Hij is kunsthandelaar in Parijs en deelt zijn netwerk met Vincent. Hij stuurt hem bovendien maandelijks geld, zodat zijn broer kan blijven schilderen, ondanks dat Vincent geen werk verkoopt. De film legt meer nadruk op de ontmoetingen en verbinding tussen de broers, dan op hun wereldberoemde briefwisselingen. De scène in het ziekenhuisbed geeft een intiem beeld van de geborgenheid en veiligheid die Vincent bij zijn broertje vindt. Niet alleen lief en ontroerend, maar ook noodzakelijk.
Schilderen in de natuur
De film verbeeldt precies het kernelement dat nodig is om als kijker in de huid van de kunstenaar te kunnen kruipen: het maakproces. Trage scènes waarin Vincent met zijn schildergerei door de korenvelden en bossen trekt, waar hij schetst, tekent en schildert. Van de eerste penseelstreken tot de beroemde eindproducten, zoals de cipressen. De camera zoomt in op de dikke lagen olieverf – alsof de schilder boetseert met verf. De film overspoelt je met dezelfde heldere en levendige kleuren die de schilderijen van Vincent zo geliefd maken. De hele film zie je zijn wereldberoemde schilderijen aan de muur hangen of weggemoffeld in een hoek van de kamer. Nonchalant, vluchtig en in hun veelheid. Want Vincent maakte veel werk – circa 900 schilderijen en 1100 werken op papier (bron: het Geheugen van Nederland).
Gedreven
Dat de psychiatrie in de negentiende eeuw nog niet zo ver gevorderd was, wordt duidelijk bij een badscène. “Koudwaterbadderen was een behandeling voor psychiatrische patiënten”, zegt Maria. Ik verbaas me. In mijn rondleiding benoem ik doorgaans geen ziektebeeld, tenzij een bezoeker er naar vraagt. Na de film ben ik benieuwd naar Maria’s diagnose. “Manische depressie”, constateert ze. Manisch, hoe zie je dat? “Aan de euforische momenten in de natuur, het overmatige alcoholgebruik en de enorme productiviteit”. Inderdaad, in Auvers-sur-Oise maakte Vincent gemiddeld een schilderij per dag. “Maar ook aan de paniekaanvallen en ruzies waarin hij anderen en zichzelf schade aanricht. Incidenten die hij zich later niet of nauwelijks herinnert.” Dit ziektebeeld wordt versterkt door de soms schokkende, warrige manier van filmen – die af en toe bijna misselijk maakt.
Aandacht voor zijn omgeving
Een veelzeggende scène is wanneer Vincent zijn oude paar schoenen portretteert. Een simpel en voor de hand liggend model. Hij schildert ze zoals hij ze direct waarneemt en interpreteert. Vervormd, levendig en eerlijk. In een andere scène schildert Vincent de wortels van een boom die hij bewondert. Het portretteren van mensen uit zijn omgeving vormt een rode draad door de film.
Sociaal leven
Vincent van Gogh heeft het imago van een geniale, eenzame en arme kunstenaar. Hoewel de kunstenaar zich zeker eenzaam heeft gevoeld – zo blijkt uit een van zijn brieven – toont de film terecht ook een ander perspectief. Eerder noemde ik al het zakgeld dat hij van zijn broer kreeg, waar hij van kon leven. Vincent had bovendien veel contacten. Zijn intelligentie, gevoeligheid, en vernieuwende blik op schilderkunst fascineerden zijn vrienden. Na het overlijden van Vincent wordt zijn begrafenis bijgewoond door zo’n twintig kunstenaarsvrienden en bekenden. Lees hier meer over zijn vriendschappen.
Maria en ik zijn het met elkaar eens: At Eternity’s Gate is een mooie, verfrissende film over Vincent van Gogh. De langzame scènes zonder woorden nodigen uit tot vertragen en voelen. De film is zeker de moeite waard om te zien in de bioscoop.
Geef een reactie